Onze Nederlandse taal zal snel tot de beschermde taalsoorten behoren. Althans, als het aan het hoger onderwijs ligt. Het gegronde lijkt plaats te moeten maken voor de ongewortelde wereldtaal Engels teneinde de inclusie op de universiteit zo groot mogelijk te houden. Iedereen is immers gelijk, en gelijk betekent ook gelijke kans om mee te komen.
Ieder die zich wel eens binnen de muren van een dergelijke onderwijsinstelling begeeft zal het ongetwijfeld opmerken dat het Nederlands de status van voertaal allang verloren is. In de vele koffiebars en andere eettentjes die een moderne campus rijk is, word je standaard in het Engels aangesproken. Een koppige enkeling, die stug in het Nederlands zijn espresso bestelt, komt er bedrogen uit, immers kijkt het personeel je aan alsof je zojuist een goudvis ingeslikt hebt. “Could you repeat that in English, please?“
Wie zaait, zal oogsten. Ahem. You reap what you sow. En gezaaid is er.
In het collegejaar 2022 boden Nederlandse universiteiten 318 Nederlandstalige opleidingen aan; tien minder dan vorig jaar en bijna honderd minder dan in 2016. Sinds 2016 is het aantal Engelstalige opleidingen bij Nederlandse universiteiten juist met bijna honderd gegroeid – van 578 naar 677.
Het is geen verrassing dat als universiteiten steeds meer Engelstalige studies aanbieden, er dan ook steeds meer internationale studenten naar Nederland komen. Dit brengt de Nederlandse taal, en daarmee de Nederlandse cultuur steeds meer onder druk. De unieke mogelijkheid om een complex gevoel te duiden, zo zal elk kundig polyglot moeten toegeven, is toch enkel een eigenschap van de moerstaal. Naarmate je een vreemde taal meester begint te zijn, is het een haast onbereikbare stap om dat niveau van voeling te krijgen met die taal.
Een taal staat niet op zichzelf, maar heeft een gastheer nodig. Je moet de volksgeest als het ware lezen, wil je de werkelijke boodschap van de taal ontgrendelen. Een tekst vertalen is hem nog niet lezen. Stijlfiguren als ironie of een woordspeling geven zich niet makkelijk gewonnen voor het vreemde oog.
De verengelsing werkt twee kanten op. Aan de ene kant verdringt het de Nederlandse taal en maakt de Nederlandse taal minder relevant in de wereld van de wetenschap, wat het Nederlands op die manier ook de innovatieve kracht ontneemt. Waar vroeger de Bijbel werd genomen als ijkpunt van taal, denk aan de revolutionaire Statenvertaling, is heden ten dage de wetenschap tot staatsreligie verheven. Als de wetenschap op den duur alleen in het Engels plaatsvindt, neemt dat op termijn andere facetten van zich mee. Zal onze grondwet ooit in het Engels gestandaardiseerd worden? Wellicht een toekomstig eis van de talloze verdragen waar wij als land aan moeten voldoen. Wie kent de toekomst?
Aan de andere kant haalt de verengelsing de ziel uit het onderwijs. Taal is het schip waarmee een boodschap naar binnen wordt gevaren. Ongemakkelijkheden, haperingen in het spreken van een vreemde taal doen af aan de oorspronkelijke boodschap. De sierlijke Engelse taal verliest ook zijn melodie wanneer Nederlandse academici het uitspreken als Louis van Gaal. Zonde. Terwijl de Nederlandse taal verdrongen wordt, verliest het Engels ook haar glans.
Het is te hopen dat er pogingen worden gedaan om ons onderwijs van die de symboolpolitiek overstijgen. Een dode taal reanimeer je niet.