De voorgenomen fusie tussen GroenLinks en de Partij van de Arbeid stuit op interne oppositie bij de PvdA. Prominenten zoals Ad Melkert, Gerdi Verbeet en Rob Oudkerk leiden de tegenbeweging. Onder de naam ‘Rood Vooruit’ stellen zij dat de PvdA vernieuwing nodig heeft, maar dat GroenLinks ze alleen maar tegen zal houden.
Het is de grote droom van GL-PvdA fractievoorzitter Frans Timmermans, een fusiepartij. Die droom leek lange tijd zonder enige werkelijke weerzin realiteit te worden, maar dat is nu anders. Begrijp me niet verkeerd, de kans dat de twee partijen fuseren is nog altijd levensgroot, maar de kans dat dit zonder slag of stoot gaat is verdampt. De oppositie is begonnen.
Er zijn redelijk wat prominenten die vooraan staan om Timmermans en de PvdA-leden op te roepen niet te fuseren. Denk dan aan oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, oud-partijleider en oud-minister Ad Melkert. Melkert kennen we wellicht nog van de verkiezingen van 2002, waar hij een van de politieke leiders was die Pim Fortuyn het leven zuur maakte. Melkert was de opvolger van de laatste minister-president namens de PvdA tot nu toe: Wim Kok. Hij was ook een aantal jaren werkzaam als VN gezant en lid van de Raad van State.
De roep tegen de fusie wordt steeds luider, maar is het nog wel te stoppen? Volgens ingewijden moeten er enkel wat formele stappen worden doorlopen, maar is er verder niets meer tegen te doen. Maar waarom wil Rood Vooruit de fusie tegenhouden?
Timmermans’ visie
Het opperhoofd van de linkse samenwerking, Frans Timmermans, heeft grofweg een week geleden een visiestuk gepubliceerd. In dat stuk, ‘Een nieuw hoofdstuk voor Nederland‘, roept hij op tot een nieuwe doorbraak van de sociaaldemocratie. Timmermans heeft het over een ‘nieuwe beweging’ die mensen weet te verenigen. Voor een politiek visiestuk valt het qua lengte nog enorm mee, een magere veertien pagina’s, maar het effect is levensgroot.
De oppositieleider stelt namelijk dat linkse en progressieve mensen de krachten moeten bundelen, voor een grotere impact. Daarmee zou Timmermans sterker willen staan om de Nederlandse samenleving vorm te geven naar de gecombineerde idealen van GroenLinks en de PvdA.
„Daarom moeten GroenLinks en Partij van de Arbeid opgaan in een nieuwe linkse volkspartij.” — Frans Timmermans
Dat GroenLinks en de PvdA op dit moment één fractie vormen in de Tweede Kamer, alsmede de Eerste Kamer en tal van gemeenten, is uniek. De eerdere roepen voor nauwe linkse samenwerking werden weggehoond of kwamen nergens op uit. Zo was het toenmalig PvdA-partijvoorzitter Liliane Ploumen die in 2011 haar partijleider Job Cohen een dolk in de rug stak, omdat Cohen niet nauw genoeg samenwerkte met GroenLinks. Toen PvdA-leider Diederik Samsom enkele jaren later pleitte voor een gefuseerde Tweede Kamerfractie, werd dit weggehoond binnen de eigen partij.
Deels was het arrogantie. De PvdA was sinds de oprichting één van de grootste partijen van Nederland. Een van de weinige grote klappen die de partij te verduren kreeg was de uitslag in 2002, toen zij gehavend werden. Wat de linkse samenwerking pas deed opbloeien was het feit dat de PvdA in 2017 historisch klein werd (9 zetels), en dit bij de opvolgende verkiezingen nogmaals werd bevestigd. Ondertussen was GroenLinks ongeveer even groot, in 2017 zelfs enkele zetels groter dan de PvdA.
Linkse samenwerking
Na 2021 werd de linkse samenwerking nauwer, niet geheel toevallig. De partijleider van de PvdA op dat moment was Liliane Ploumen, oud-minister van Buitenlandse Handel in Rutte II. Zij had al eerder gepleit voor enorm nauwe samenwerking, zoals hierboven beschreven, en nu was het dan aan haar. Zij deed de voorzet tot nauwe samenwerking. Het was uiteindelijk Attje Kuiken, haar opvolger, die het akkoord met GroenLinks-leider Jesse Klaver bereikte. In 2023 vormde GL-PvdA een gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer. Enkele maanden later een gezamenlijke lijst bij de Tweede Kamerverkiezingen.
Enkel door deze gezamenlijke lijst is GL-PvdA de tweede grootste partij van Nederland, en Timmermans oppositieleider. Als de twee partijen nog afzonderlijk zouden meedoen, was GroenLinks de grootste van de twee. Niet bepaald een beeld wat Timmermans positief zou stemmen. Het is dan ook niet gek dat volgens Timmermans nu hét moment is om de krachten te bundelen. Hij noemt daarvoor enkele argumenten. Zo heeft hij het over solidariteit met Oekraïne én Gaza, de afbraak van de democratie en het ‘oprukkend fascisme’.
De leider van het linkse verbond stelt dus dat fascisme op dit moment oprukt. Een van de belangrijkste vragen is dan: waar precies? Heeft hij het bijvoorbeeld over PVV-leider Geert Wilders? Als dat zo is lijkt hij van mening te zijn veranderd ten opzichte van een aantal jaar geleden. Toen stelde hij in een dubbelinterview met Rob Riemen dat er ‘fundamentele verschillen’ zijn tussen fascisme en wat Wilders doet.
„In de eerste plaats was het fascisme optimistisch en verheerlijkte geweld. Dat doet Wilders niet.” — Frans Timmermans, 2015
Verder zal Timmermans waarschijnlijk doelen op premier Viktor Orbán van Hongarije, president Trump in Amerika, premier Giorgia Meloni van Italië en mogelijk premier Benjamin Netanyahu van Israël, om maar enkele voorbeelden te noemen. Deze figuren zijn geen fascisten, maar worden wel vaker zo genoemd door linkse figuren.
Tegengeluid
Dan komen we bij de oppositie tegen het plan van een nieuwe partij. Die wordt aangevoerd door de groep ‘Rood Vooruit’. Een groep PvdA-leden die niets zien in een fusiepartij. Volgens de website van Rood Vooruit zijn ze voorstander van ‘nauwe samenwerking’ met GroenLinks, maar met het behoud van de eigen identiteit en organisatie. Hiermee denkt Rood Vooruit dat links meer kiezers kan aanspreken en dus eerder de macht terug kan pakken. Daar gaat het natuurlijk om: macht.
Er zijn ook vrij prominente PvdA’ers die de oppositie aanvoeren. Oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, oud-partijleider Ad Melkert en oud-partijvoorzitter en Kamerlid Hans Spekman. Maar bijvoorbeeld ook partijprominent Rob Oudkerk. Oudkerk stelt dat opgaan in een fusiepartij met GroenLinks een historische fout zou zijn, deels omdat GroenLinks enkel zand in de machine gooit. Samenwerking met partijen als GroenLinks of de SP of D66 is volgens Oudkerk niet zozeer een probleem, maar het volledig samengaan en de identiteiten van de partijen te laten samensmelten is een enorm domme zet, volgens hem.
„De sociaaldemocratie moet ongelijke behandeling aandurven om met trots meer gelijkheid te helpen realiseren. Versterking van het politieke midden in brede samenwerking is geboden om binding met de bevolking te herstellen en geen ruimte te geven aan de flanken op woke-links en radicaal-rechts.” — Rob Oudkerk
Volgens een peiling van afgelopen februari, lijkt het dat grofweg 20 procent van de PvdA-leden tegen een volledige fusie is. Dat is een relatief grote minderheid. De fusie gaat er komen, daar gaan de partijen op 21 juni over stemmen. Alle eerdere stappen tot samensmelting werden met meer dan 80 procent ondersteund. Echter is het wel zo dat het niet zonder slag of stoot zal gaan. Grote delen van de interne tegenstemmers overwegen hun lidmaatschap op te zeggen als de partijen opgaan in een nieuwe linkse partij.