Minister-president Mark Rutte (VVD) wordt, als er geen kink in de kabel komt, de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Rutte had eerst nog een tegenkandidaat, maar de Roemeense president Klaus Iohannis trok zich eerder vandaag officieel terug. Onze premier zal daarom de huidige secretaris-generaal Jens Stoltenberg opvolgen.
Premier Rutte had tijdens zijn termijnen als minister-president herhaaldelijk aangegeven dat hij niet beschikbaar was voor een internationale topfunctie, zij het bij de Europese Unie of bij de NAVO, maar vorig jaar ging het roer om. Nadat kabinet-Rutte IV in juli 2023 viel werd de toon van Rutte merkbaar anders. In september zei hij nog beschikbaar te zijn voor de functie van Stoltenberg. Eén van de redenen dat de premier tijdens zijn regeerperiode herhaaldelijk aangaf niet naar een internationale functie te solliciteren was omdat Thierry Baudet (FVD) herhaaldelijk aangaf dat een Europese topfunctie de inzet van Rutte en de gedachte achter zijn beleid was. Ook hielp het niet dat zijn directe voorganger, minister-president Jan Peter Balkenende (CDA) openlijk solliciteerde naar een Europese topfunctie terwijl zijn kabinet nog missionair was.
Nu gaat hij dus Jens Stoltenberg opvolgen, wie sinds 2014 de secretaris-generaal van de NAVO is. Stoltenberg was daarvoor tweemaal de premier (statsminister) van Noorwegen, zijn eerste periode was tussen maart 2000 en oktober 2001 en zijn tweede periode was tussen oktober 2005 en oktober 2013.
Initieel verzet
In eerste instantie was premier Rutte allerminst verzekerd van de nieuwe functie, omdat de NAVO-lidstaten het hierover unaniem eens moeten zijn. Er waren sterke indicaties en goede redenen voor landen als Turkije en Hongarije om zijn kandidatuur te dwarsbomen. Voor Turkije lagen de Nederlandse acties in 2017 en de Turkse reactie daarop nog altijd dwars. Turkse president Recep Tayyip Erdogan refereerde toen naar Nederlanders als “overblijfselen van de Nazi’s”. De Hongaarse premier Viktor Orbán had bezwaren tegen Rutte vanwege eerdere uitspraken over anti-lhbt-wetgeving die Hongarije doorvoerde. Rutte moest hiervoor eerst excuses aanbieden aan het Hongaarse volk, wat hij in een brief, die premier Orbán op X/Twitter deelde, heeft gedaan.
Steun van grote bondgenoten
Verschillende prominente NAVO-landen hadden de steun voor Rutte al uitgesproken. Zo kwam de Amerikaanse president Joe Biden met een verklaring waarin hij Rutte een enorm capabele man noemde, ook had Rutte al vrij snel de steun van het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en anderen. Sterker nog, president Biden polste onze premier begin vorig jaar al voor de post, toen kabinet-Rutte IV nog niet gevallen was en dus nog missionair was. Rutte IV had kunnen regeren tot 2025 als het niet was gevallen. De steun van deze grote landen was enorm hard nodig voor het krijgen van de vertrouwen van de andere lidstaten. Mark Rutte wordt de vierde secretaris-generaal uit Nederland. Drie andere mannen, Dirk Stikker (1961-1964), Joseph Luns (1971-1984) en Jaap de Hoop Scheffer (2004-2009) gingen hem voor.
Minister-president Mark Rutte vangt zijn nieuwe functie op 1 oktober aan. Dit is ook de datum dat Jens Stoltenberg vertrekt.