Nadat gisterenavond de Franse premier Michel Barnier werd weggestemd door het parlement, moet president Emmanuel Macron zijn opties afwegen. Maar wat zijn de opties nu eigenlijk? En hoe kan het dat de Franse politiek zo chronisch instabiel is?
Laten we beginnen bij het begin. Emmanuel Macron is sinds 2017 de president van Frankrijk, nadat hij de rechtse Marine Le Pen groots had verslagen. Macron kreeg toen 66,1 procent van de stemmen tegen Le Pen’s 33,9 procent. Ook in de parlementsverkiezingen één maand later won zijn partij, La République En Marche, een grote meerderheid in de Nationale Assemblee.
Macron was toen in de hoogtijdagen, de zogenoemde honeymoon van zijn presidentschap. Ten tijde van de parlementsverkiezingen lag de Goedkeuringswaarde van president Macron, volgens Ifop-Fiducial op 60 procent, met 38 procent Afkeuring. Een netto goedkeuring van +22 procent. Zijn eerste termijn begon dus zeer positief. Hij had de sympathie en steun van het volk. En hij kreeg er ook nog eens een parlementaire meerderheid bij. Dat is het uitkomen van dé droom van elke regeringsleider.
Deze honeymoon was maar van korte duur. Macron werd president op 14 mei 2017 en hield een positieve Goedkeuringswaarde tot eind juli. Op 27 juli 2017 kwam opiniepeiler YouGov naar buiten met hun goedkeuringspeiling. Macron kon nog maar rekenen op de Goedkeuring van 36 procent, afgezet tegen 49 procent Afkeuring. Een netto goedkeuring van -13 procent. Het instorten van zijn populariteit was een vroege indicatie voor de chaos waarin Frankrijk terecht zou komen. Echter is het wel goed om op te merken dat zijn voorganger, François Hollande, met een lagere Goedkeuringswaarde uit het ambt ging. Aan het einde van Hollande’s termijn had hij nog maar 4 procent goedkeuring.
Herverkiezing
Ongeacht alles wat er in zijn eerste termijn heeft plaatsgevonden, ging hij toch voor herverkiezing. Als hij herkozen zou worden zou dat hij de eerste Franse president zijn sinds Jacques Chirac die een herverkiezing wint. In zijn eerste termijn kreeg hij onder andere te maken met het protest van les gilets jaunes (de gele hesjes). Een protestbeweging vanwege de verhoging van brandstofaccijns en de alsmaar stijgende levenskosten. Deze beweging verspreidde uiteindelijk relatief snel naar België en vervolgens ook naar ons eigen Nederland.
Als president reageerde Macron niet zozeer positief op deze protestbeweging. Hij liet namelijk de oproerpolitie erop los. Tot grote woede van vooral Le Pen. Peilingen lieten zien dat de gele hesjesbeweging eind november 2018 tussen de 73 en 84 procent steun genoten onder het Franse volk. Na 1 december 2018, waarop veel geweld had plaatsgevonden op de straten van Parijs, werd een nieuwe peiling gehouden. Hieruit bleek dat 73 procent de beweging steunde en 85 procent tegen het geweld was.
Al deze oproer bracht Macron mee in zijn strijd voor herverkiezing. Een heuse rematch met Marine Le Pen. En waar zij de vorige keer nipt één derde van de stemmen wist te bemachtigen, kwam ze nu toch met 41,45 procent uit de bus. Maar president Macron won herverkiezing. Nog steeds met een relatief grote meerderheid, maar alsnog knap van Le Pen als je nadenkt over wat haar allemaal wordt aangesmeerd.
Meerderheid kwijt
In de parlementsverkiezingen van 2022 verloor de partij van Macron de meerderheid. Zijn partij, en specifieker premier Élisabeth Borne, slaagde er niet in een meerderheidsregering te formeren en ging dus verder als een minderheidsregering. Premier Borne had nog haar ontslagbrief ingediend bij president Macron, maar hij had haar aftreden geweigerd. Borne bleef aan als premier tot begin januari van dit jaar.
In sneltreinvaart valt samen te vatten dat hierna Macron’s populariteit bleef dalen en uiteindelijk kwamen er Europese verkiezingen in juni van dit jaar. Deze verkiezingen werden overweldigend gewonnen door het rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen en Jordan Bardella. RN won 31,37 procent van de stemmen, ver boven de tweede partij, een alliantie genaamd Ensemble geleid door de partij van Macron. Ensemble kreeg 14,6 procent van de stemmen.
Deze nederlaag voor de linkse en centrumpartijen paste in een Europese, ja, wereldwijde trend. Overal werden zittende regeringen weggestemd en werd er veel rechtser gestemd. In Nederland won de PVV, in Vlaanderen kwam Vlaams Belang dichtbij, in Oostenrijk won de FPÖ, en in Duitsland werd AfD zeer groot. Dit is natuurlijk op aanvulling van de rechtse trend die er al langer is in Hongarije met premier Viktor Orbán, Italië met premier Giorgia Meloni, Griekenland met premier Kyriakos Mitsotakis en Polen met president Andrzej Duda.
Frankrijk moest dus wel een keer aan de beurt komen. Maar als reactie op de Europese verkiezingen nam president Macron de gok om nieuwe verkiezingen uit te schrijven, in de hoop ‘extreemrechts’ de kop in te kunnen drukken. Die missie is deels geslaagd, door in zee te gaan met extreemlinks, maar grotendeels gefaald, aangezien Le Pen en haar partij de sleutel tot de politieke beademing van Macron’s premier had.
Wat gebeurde er gisteren?
In mijn artikel van gisteren ben ik al uitgebreid ingegaan op wat er in het parlement plaatsvond. Kort gezegd heeft het Franse parlement premier Michel Barnier naar huis in een motie van wantrouwen naar huis gestuurd. Uitslag was 331 tegen 246. Een deel van het probleem was hoe premier Barnier zijn begroting probeerde door te voeren. Voor meer directe informatie over wat zich gisteren heeft afgespeeld kunt u doorklikken naar mijn artikel. Tekst gaat verder onder de koppeling.
Wat zijn Macron’s opties?
De impasse is bereikt, de escalatie is compleet. Maar wat zijn de opties die president Macron nu heeft om het te verhelpen? Die opties zijn gelimiteerd. Normalerwijze heeft de president van Frankrijk drie middelen om in te zetten:
- Ontbinden van het parlement, uitschrijven verkiezingen;
- Nieuwe premier aanstellen; of
- Zelf aftreden.
Nieuwe verkiezingen
Echter kan de president op dit moment geen nieuwe verkiezingen uitschrijven. De Franse grondwet stelt namelijk dat twee verkiezingen voor het parlement niet binnen één jaar van elkaar gehouden mogen worden. Dit betekent dat Macron pas in juli pas weer verkiezingen kan uitschrijven. Optie I is dus voor Macron uitgesloten.
Nieuwe premier
Een nieuwe premier aanstellen, of premier Barnier herbenoemen, zit ook in de gereedschapskist. Met de precaire situatie in het parlement is het bijna onwerkbaar een premier aan te stellen die genoeg steun vergaart. Het is vrijwel ondenkbaar dat dé premier die zojuist een motie van wantrouwen verloor, een aantal dagen later het vertrouwen van het parlement weer geniet. Dus de enige optie binnen deze optie zijn andere kandidaten. President Macron heeft nog niet verteld wat zijn plan is en of hij een nieuwe premier gaat benoemen. Tot die tijd zal demissionair premier Barnier aanblijven.
Zelf aftreden
De meest controversiële, maar ook meest besproken optie, is dat president Macron zelf aftreedt. Dit werd direct geopperd door La France Insoumise, het linkse blok van Jean-Luc Mélenchon. Marine Le Pen heeft op X gemeld dat zij niet het aftreden van Macron eist, maar heeft dit al wel als optie benoemd toen zij uiteenzette welke opties de president nu heeft.
„Ik vraag niet om het aftreden van Emmanuel Macron. Aan de andere kant zal er een tijd komen waarin, als we niet de weg van respect voor kiezers en verkiezingen inslaan, de druk op de president van de republiek steeds sterker zal worden. Deze beslissing is aan hem.” — Marine Le Pen, X
Het volk ziet Macron wel graag gaan. Een peiling vooraf aan de motie van wantrouwen gaf aan dat 62 procent van de Fransen vinden dat president Macron zou moeten aftreden als premier Barnier in het parlement verloor. Onder de achterban van Marine Le Pen’s RN is dat overigens 87 procent. Het is onduidelijk waarom Le Pen deze kans niet aangrijpt om de president even om de oren de slaan. Welke optie Macron ook zal kiezen, het zal een turbulente tijd voor hem en voor Frankrijk zijn. Wij houden u op de hoogte.